چگونه یک گزاره ی بدیهی را تشخیص بدهیم؟

    همانطور که بنده در پست "بررسی فطرت و چگونگی شناخت آن" توضیح دادم، فطرت و قضایای بدیهی عموماً غیر قابل تشخیص هستند. ما نهایتاً می توانیم ثابت کنیم که فلان گزاره را ذهن ما قبول دارد و نمی تواند آن را قبول نکند؛ لذا گزاره ای قطعی ست. ممکن است فردا معلوم شود همین گزاره نتیجه ی ادغام دو گزاره ی دیگر بوده است و اگرچه قطعی ست، ممکن است بدیهی نباشد.

    از طرفی، آنچه ما از قضایای بدیهی می خواهیم، قطعیتشان است. می خواهیم به نتایجی محکم برسیم که بر پایه ی فرضیاتی محکم بنا شده اند نه گمان ها. ببینید، اگر ما از روشی که 100% صحیح و عقلانیست و دو فرض که اعتبار هرکدامشان 90% است نتیجه ای بگیریم؛ طبق قانون احتمال، اعتبار نتیجه 81% است.

100%×90%×90%=81%

    اگر دو نمونه از این نتیجه ها را برای نتیجه ی جدیدی به کار بگیریم و روش هم 100% صحیح باشد به اعتبار 65% می رسیم که اصلاً عدد خوبی نیست...برای ما خیلی مهم است که وقتی ده بار پشت سر هم نتیجه گیری می کنیم، تمام فرضیاتمان قطعی باشند تا نتیجه اعتبار 100% داشته باشد.

    حال چه باید کرد؟ فطرت ثانوی در همه ی ما وجود دارد و ما یک سری اعتقادات شبه بدیهی داریم که با بدیهیات اشتباه گرفته می شوند...

1.     یک سری بدیهیات هستند که قدرت خود را کماکان حفظ کرده اند. بر قلّه ی اعتبار نشسته اند و هیچ چیز در برابرشان نمی تواند قد علم کند...هیچ چیز به اندازه ی این ها شفاف نیست و بدیهی بودنشان واضح است. مثلاً: "من هستم."
2.     یک سری بدیهیات اگرچه ممکن است مورد غفلت واقع شده باشند؛ ولی قابل استنتاج از دیگر بدیهیات هستند. مثلاً: "فطرت حق است"(که در پست "حقانیت فطرت" اثبات شد)
3.     یک سری بدیهیات اگرچه در ظاهر فراموش شده اند، ولی در باطن انسان جریان دارند و آثاری بروز می دهند که از آثارشان قابل ردیابی و اثبات هستند. مثلاً: "دروغ به خودی خود بد است."
4.     یک سری بدیهیات اگرچه در ذهن ما مخفی و کمرنگ شده اند، ولی اثبات می شود در ذهن عموم به صورت بدیهی جریان دارند و از آنجا که فطرت همه ی انسان ها حق است، بدیهی بودنشان اثبات می شود. مثلاً: یک قاتل سنگ دل می تواند از طریق فطرت دیگران به این قطعیت برسد که "زندگی افراد ارزشمند است" و "نباید کسی را به ناحق کشت".
5.     یک سری امور که اشتباهاً شبیه به بدیهی به نظر می رسند، با بدیهیات دیگر متناقضند و سریعاً عدم صحّتشان اثبات می شود. مثلاً: "روزی علم دلیل همه چیز را کشف خواهد کرد" که این گزاره با وجود کل بدیهیات در تناقض است.

    راه های فوق، انشعاباتی مهم از یک راه اصلی هستند و آن این که ارزش یک گزاره ی مورد شک را می توان نسبت به دیگر گزاره های معتبر سنجید. با تمام این تفاسیر، ممکن است یک امر غیر بدیهی بر اثر ساده انگاری بدیهی تلقّی شود؛ و از طرفی چه بسا بدیهیاتی که اعتبارشان در ضمیر خودآگاه ما بسیار کم شده است.

    به همین دلیل پیشنهاد می شود در انتخاب بدیهیات از تمام راه های فوق پیش رفته، جوانب کار سنجیده شود و سپس آنچه را واقعاً از قطعیتش اطمینان داریم برای استنتاج ها به عنوان بدیهی انتخاب کنیم.