تربیت اجتماع(1)

    وقتی با عبارت "تربیت اجتماع" رو به رو می شویم، چیزی که به ذهن خطور می کند، نظام آموزش و پرورش و دیگر ابزارهای حکومتی ست. ما -اگر نه همواره- عموماً تربیت اجتماع را از منظر حکومتی بررسی می کنیم؛ چرا که حکومت و سیاست های فرهنگی حکومت را یگانه عامل عمده ی مؤثّر بر تربیت اجتماع می دانیم. این منش فکری ما البته تنها در تربیت اجتماعی خلاصه نمی شود؛ بلکه در تمامی موضوعات ممکن که حکومت می تواند نقشی ایفا کند، -اگر همه چیز نه- بیشتر مسائل را حکومتی تعریف می کنیم. این دیدگاه اشتباه است. ما نیز -هرچند یک نفر باشیم- در رفاه اجتماع، در عقاید اجتماع و در تربیت اجتماع مؤثّریم. قطعاً این تأثیر به مراتب از حکومت کمتر است؛ امّا هست...و این نیز یک واقعیّت است که اگر اطرافیان خود را تربیت کنیم، چه بسا بخشی از عوامل حکومتی آینده را تربیت کرده ایم.

  

    تغییرات بزرگ، انقلاب ها، عموماً از عناصر غیر حکومتی شروع می شوند و مسئله ای که در این مقاله به آن می پردازیم، در حقیقت چگونگی شکل دادن این انقلاب ها ست.

   ما ابتدا یک مجموعه دستور العمل آرمانی در ذهن خود داریم...دستور العمل هایی که اگر جامعه از آن ها پیروی کند وضع کنونی بهبود می یابد؛ امّا چگونه باید آن ها را منتقل کرد؟

  

    ابتدا یک سری گام ها هست که نیاز است برداشته شوند تا شرایط برای اثرگذاری در مخاطب مهیّا شود:

  

    گام اول، پرورش خلق و خوی خوش است. خلق و خوی خوش، اولین و شفاف ترین نشانه ی سلامت روانی انسان، و مهم ترین عاملی ست که اطرافیان را جذب می کند. طبق فرمایش خدا در قرآن، خلق و خوی خوش برای یک مبلّغ الزامی ست چرا که اگر پیامبر فاقد خلق خوش باشد، مردم از گردش پراکنده می شوند.

  

       گام دوم، اعتماد سازی ست. کسی که اطرافیان نسبت به او بی اعتماد باشند، با او کلام دل خود را نمی گویند و در برابر سخنش مقاومت می کنند. به حرفش اعتماد نمی کنند. مبلّغ باید در اوج اعتماد دیگران باشد.

 

انسان معتمد در زبان و عمل کاملاً صادق است. هرگز -جز برای حق- دروغ نمی گوید.

انسان معتمد خوش قول است. به آنچه قول می دهد عمل می کند.

انسان معتمد متعهّد و مسؤولیت پذیر است.

انسان معتمد خیر خواه دیگران است.

اعتماد بعد روانی نیز دارد. انسان معتمد دیگران را مؤاخذه و تحقیر نمی کند و همواره تلاش می کند امنیت روانی ایجاد کند.

اگر انسان معتمدی باشیم، دیگران به سادگی سفره ی دلشان را برای ما باز خواهند کرد.

 

     گام سوم اعتبار سازی ست. من به عنوان یک انسان عادی، به سخنم بی توجهی می شود. باید معتبر باشم تا سخنم مورد تأمل قرار بگیرد.

 

انسان معتبر اهل هرزگویی و لغو نیست. او وقت خود را به بیهودگی نمی گذراند.

انسان معتبر نمونه ی انسان موفّق است. دیگران به بودن با او افتخار می کنند.

برای کسب اعتبار، باید فاکتورهای اساسی توفیق را که در ذهن مردم هست حدّ الامکان کسب کنیم. تا حدّ زیادی موفّقیت هم ارز اعتبار است. انسان ها برای نصیحت های فرد ناموفق ارزش قائل نمی شوند...چرا که "کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی!" لذا ضروری ست انسان در حوزه ای که دیگران را نصیحت می کند موفق باشد؛ بلکه مهم است انسان در عموم عرصه های زندگی موفق باشد تا سخنش اثر داشته باشد.

 

    حال که شرایط برای پذیرش سخن محیّا شد، نوبت به خود سخن می رسد:

 

    فرض کنید انسان خوش خلق و معتمدی باشیم و دیگران برای سخنانمان اعتبار قائل باشند. می خواهیم پیامی را به اطرافیان منتقل کنیم: چگونگی بیان بسیار مهم است.

ادامه دارد ان شاء الله...