شرحی بر برهان استقرا در اثبات وجود خدا

    برهان استقرا برهانی ست بسیار ابتدایی که برای نگرش ما نسبت به خالق جهان یک حدس اولیّه ایجاد می کند. انسان تجربه گرا به استقرا معتقد است و آنچه را تجربه نکرده است به وسیله ی آنچه تجربه کرده است حدس می زند. از طرفی تنها عاملی که انسان درک می کند، خود انسان است. لذا تجربه گرا محکوم است فرض کند عامل ایجاد کننده ی اثرات  محیط انسان، خود عاملی ست شبیه به انسان.

    دقّت داشته باشید برهان استقرا برهانی نیست که ما را به قطعیت برساند؛ بلکه تنها به ما می گوید معقول ترین حدس اولیه برای خواص خالق جهان چیست.

برهان استقرا در اثبات وجود خدا

    تجربه گرایی که مادر عموم جنبش های کلان فلسفی غرب است، همانطور که پیشتر ذکر شد(کلیک کنید) قائل به اصالت تجربه است. یعنی می خواهد همه چیز را به وسیله ی تجربه درک کند و بر پایه ی تجربه تمامی علوم را به دست بیاورد.

    علم(دانش) به معنی مجموعه ای از مفاهیم است که با واقعیت منطبقند. حال کسی که می خواهد با تجربه علم کسب کند، محکوم است که بین تجربیات خود و واقعیت رابطه ای قائل شود. همینجاست که استقرا ظاهر می شود:

    تمامی کسانی که علم تجربی را معتبر می شمارند(عملاً تمام انسان ها) به گونه ای به حقّانیت استقرا معتقدند. تمام این افراد معتقدند که با مشاهده ی صدق یک گزاره بر یک موضوع، احتمال صدق آن بر دیگر موضوعات مشاهده نشده به مقداری قابل توجه افزایش می یابد.

     بسیار خوب، صدق استقرا با تعریف فوق-که برای همگان واضح است- پایه ی اول استدلال ماست.

    مثال1: کسی که تا به حال هیچ پرنده ای را ندیده است، هیچ نظری درباره ی رنگ پرندگان ندارد. کافی ست این شخص یک زاغ را مشاهده کند: حال به نظر او محتمل ترین رنگ برای پرنده ی بعدی که خواهد دید، سیاه است.

    مثال2: از کوهی سنگی به رنگ زرد تیره برایمان می آورند. حال اگر از ما بپرسند گمان می کنی رنگ سنگ بعدی چه خواهد بود؟ پاسخ ما قطعاً زرد تیره خواهد بود.

برهان نظم(به تقریر استقرا و احتمال)-مقدمه

    برهانی که بنده تحت عنوان برهان استقرا ذکر می کنم، و همچنین برهان بعدی که برهان نظم به تقریر احتمال است، براهینی هستند که از نظر شأن و منزلت قابل قیاس با براهین یقین ساز دیگر نیستند و احتمالاً به همین دلیل، در کتب فلاسفه ی سابق ما ذکر نشده اند.

   با این حال، امروزه به نقطه ای در تاریخ رسیده ایم که آنچه از سوی ما پست و خفیف شمرده می شد(تکیه بر محسوسات و احتمالات) از نظر اذهان عموم به اوج اعتبار رسیده است و شایسته است براهینی که در حوزه ی محسوسات و احتمالات سخن می گویند نیز مطرح شوند تا کلام فلسفه ی اسلامی، طراوت و تازگی خود را حفظ کند و با دور شدن از زبان مردم، دچار خمود و زوال نگردد.

    دو برهان استقرا و نظم به تقریر احتمال، براهینی نوین هستند که با زبانی تجربه گرایانه سخن می گویند و با تکیه بر آنچه مشاهده می شود، استقرا و علم احتمال، وجود خالق هوشمند را اثبات می کنند.

    برهان اوّل صرفاً یک احتمال خام و اولیه را طرح می کند که نشان می دهد ما محکوم به اعتقاد به خدا هستیم؛ سپس برهان دوم آن احتمال خام را می پرورد و نشان می دهد احتمال وجود خداوند طبق مشاهدات ما صد درصد است.

فهرست دروس | درس بعدی>> برهان استقرا