برهان استقرا برهانی ست بسیار ابتدایی که برای نگرش ما نسبت به خالق جهان یک حدس اولیّه ایجاد می کند. انسان تجربه گرا به استقرا معتقد است و آنچه را تجربه نکرده است به وسیله ی آنچه تجربه کرده است حدس می زند. از طرفی تنها عاملی که انسان درک می کند، خود انسان است. لذا تجربه گرا محکوم است فرض کند عامل ایجاد کننده ی اثرات محیط انسان، خود عاملی ست شبیه به انسان.
دقّت داشته باشید برهان استقرا برهانی نیست که ما را به قطعیت برساند؛ بلکه تنها به ما می گوید معقول ترین حدس اولیه برای خواص خالق جهان چیست.
همانطور که در درس قبل توضیح داده شد، علم تجربی منشاء هیچ پدیده ای را کشف نمی کند؛ بلکه توصیف می کند که پدیده های جهان با چه نظمی رخ می دهند و این موجب می شود که بتوانیم تا حدّ زیادی پدیده های جهان را پیش بینی کنیم.
علم تجربی، در صورت صحّت، نقشه ی عملکرد جهان را به ما می دهد. به ما می گوید: جهان با این نظم عمل می کند. امّا علم به ما نمی گوید این نظم ناشی از چیست.
1.قانون جاذبه، توصیف چگونگی سقوط سیب بر زمین است، نه عامل افتادن سیب.
عدم نشان دادن علّت، تنها ضعف علم تجربی نیست:
2.در فلسفه ی تجربه گرایان، صحیح دانستن علم تجربی هیچ پایه ی عقلی ندارد... و همین آن ها را شدیداً به چالش کشیده است.
هرگاه در مجموعه ای خاصیتی را مشاهده کنیم و این گونه نتیجه بگیریم که این خاصیت در جایی خارج از این مجموعه احتمالاً صادق است، به این روش نتیجه گری استقرا می گویند.
مثال: کسانی که من تا به حال دیده ام دستانشان پنج انگشت دارد، لذا احتمالاً کسانی که ندیده ام نیز دستانشان پنج انگشت دارد؛ یا به صورت خاص، به احتمال زیاد اولین غریبه ای که خواهم دید، دستانش پنج انگشت دارد.
به بیان عام تر: هرگاه در مجموعه ای خاصیتی را برقرار بیابیم و نتیجه بگیریم که در جایی خارج از این مجموعه، احتمال برقراری این خاصیت از دیگر خاصیت های رقیبش بیشتر است، به این روش نتیجه گیری استقرا می گویند.
مثال: کسانی که من تا به حال دیده ام دستانشان پنج انگشت دارد، لذا احتمال این که دستان دیگران پنج انگشتی باشد بیشتر از چهار، شش یا هر عدد دیگری است.
برای کشف حقیقت علم، باید به منشاء آن نگریست:
قوانین فیزیک چگونه به دست آمده اند؟ آیا قوانین به دانشمندان وحی می شده است؟ آیا در ذات دانشمندان قوانین وجود داشته است و در یک سیر منطقی به این قوانین رسیده اند؟ یا دانشمندان حین بررسی طبیعت قوانین را عیناً دیده اند؟
هیوم -فیلسوف بی خدای معروف- می گوید خیر، و هر عقل سلیمی نیز پاسخش خیر است.
دیوید هیوم: